Ξεχωριστά παιχνίδια, για ξεχωριστά παιδιά

Της Δρ. Κωνσταντίνας Γκόλτσιου, παιδίατρου-αναπτυξιολόγου, www.gkoltsiou.gr

Πώς διαλέγουμε παιχνίδια για ένα αυτιστικό παιδί και ποιες είναι οι δραστηριότητες μέσα στο σπίτι που θα «κεντρίσουν» το ενδιαφέρον του;

Το παιδί με διαταραχή αυτιστικού φάσματος ή αλλιώς διάχυτη αναπτυξιακή διαταραχή παρουσιάζει δυσκολίες:

• στην κοινωνική επαφή: ένα παιδί με αυτισμό δίνει μεγαλύτερη προσοχή στα αντικείμενα ή στα μέρη των αντικειμένων παρά στους ανθρώπους, μπορεί να δέχεται την επαφή παθητικά, αλλά δεν την επιδιώκει

• στη λεκτική και μη λεκτική επικοινωνία: Η κατανόησή του δείχνει να περιορίζεται σε πράγματα που τον ενδιαφέρουν, ενώ είναι περιορισμένη η επικοινωνία με χειρονομίες, με την έκφραση του προσώπου ή με τη στάση του σώματος ή τον τόνο της φωνής καθώς και η κατανόηση των εκφράσεων-λεκτικών ή μη – των άλλων. Συχνά επαναλαμβάνουν σαν ηχώ όσα ακούν (ηχολαλία) και δυσκολεύονται να καταλάβουν τις εκφράσεις του προσώπου του συνομιλητή τους.

• στη συμπεριφορά: Το παιδί με αυτισμό έχει συχνά περιορισμένη φαντασία και πτωχό ρεπερτόριο ενεργειών, που το οδηγούν σε στερεότυπες κινήσεις και εκφράσεις και σε εμμονές με την ενασχόληση με συγκεκριμένα αντικείμενα, χωρίς συμβολικό παιχνίδι.

Τι πρέπει να ξέρουν οι γονείς

Οι γονείς, από τη στιγμή που θα διαπιστώσουν ότι «κάτι δεν πάει καλά με το παιδί τους» και θα κάνουν την πρώτη επίσκεψη στον ειδικό, μέχρι να προσαρμοστούν κα αποδεχτούν την ιδιαιτερότητα του παιδιού τους μπορεί να περάσουν από διάφορα στάδια: Η αρχική αντίδραση είναι αυτή του σοκ και του μουδιάσματος για το απρόβλεπτο γεγονός και δυσπιστία ως προς την ανακοίνωσή του, ακολουθεί η άρνηση που μπορεί να αντικατασταθεί από συναισθήματα οργής, θυμού και πιθανόν ενοχές για το αν έπρεπε να ζητήσουν βοήθεια πιο νωρίς, ενώ η δυσκολία αντιμετώπισης του προβλήματος δημιουργεί σε κάποιους γονείς άγχος και κατάθλιψη.

Τελικά όμως επιτυγχάνεται η αποδοχή της πραγματικότητας κα η αναδιοργάνωση της ζωής. Η αποτελεσματική αποδοχή προϋποθέτει την αποδοχή του παιδιού με όλα τις δεξιότητες και τις ιδιαιτερότητές του και την ισορροπία σε επίπεδο ψυχικό διαπροσωπικό-κοινωνικό.

Είναι εξάλλου σημαντικό να θυμόμαστε πως τα παιδιά με διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές, ιδιαίτερα εκείνα με αυτισμό υψηλής λειτουργικότητας (high functioning autism), παρά τις δυσκολίες παρουσιάζουν ξεχωριστές ικανότητες:

• Είναι έντιμα άτομα και χαρακτηρίζονται για την αγαθή τους σκέψη.

• Δε δικαιολογούνται και δεν υπερασπίζονται τον εαυτό τους.

• Όταν κατανοούν, υπακούουν τις εντολές.

• Είναι τελειομανείς όταν ασχολούνται με πράξεις ρουτίνας.

• Κατανοούν γρήγορα μέρη πληροφοριών.

• Μπορούν να θυμούνται ορισμένα πράγματα για πολύ καιρό.

• Χρησιμοποιούν καλά την οπτική δίοδο πληροφόρησης.

• Αφού μάθουν ορισμένες δραστηριότητες, τις εκτελούν ευχαρίστως σε ρουτίνα.

• Έχουν πολύ ιδιαίτερα ενδιαφέροντα.

Γενικές οδηγίες για δημιουργική απασχόληση

• Σημασία δεν έχει το παιχνίδι αυτό καθεαυτό αλλά ο τρόπος που το παίζεις: προσπαθούμε να αποφύγουμε το στερεοτυπικό, μονότονο και μοναχικό παιχνίδι

• Παίζουμε μαζί, δυαδικό παιχνίδι, παιχνίδι αλληλεπίδρασης, ακόμα και όταν παίζουμε π.χ. με τα τουβλάκια.

• Δεν δεχόμαστε την εύκολη παραίτηση, επιμένουμε σε ένα παιχνίδι που τον δυσκολεύει, τον ενθαρρύνουμε να συνεχίσει.

• Καθόμαστε απέναντι του και τα πρόσωπα μας είναι στο ίδιο επίπεδο.

• Προσπαθούμε να τραβάμε την προσοχή του σε κάτι, με το βλέμμα, και δείχνοντας.

• Σταματάμε επίτηδες ένα παιχνίδι που του αρέσει για να τον /την προκαλέσουμε να μας ζητήσει να το ξαναπαίξουμε με βλέμμα, νεύμα

• Ενθαρρύνουμε εναλλαγή δραστηριοτήτων με απόσπαση προσοχής και κίνητρο (π.χ. έλα να βάλουμε όλα τα μικρά αυτοκινητάκια μέσα στο μπλε κουτί, έτσι θα έχουμε χρόνο μετά να παίξουμε με τα σχήματα)

• Εναλλάσσουμε πνευματικά με κινητικά παιχνίδια

• Επιδιώκουμε το παιχνίδι με άλλα παιδιά, όχι σε έναν αχανή και θορυβώδη παιδότοπο, αλλά σε ένα ελεγχόμενο περιβάλλον, π.χ. αρχικά στο σπίτι μας, καλούμε ένα δυο τρία παιδάκια που τα γνωρίζει-φροντίζουμε να τον/την ενημερώσουμε από πριν.

• Δεν φορτώνουμε το παιδί με πολλά παιχνίδια. Για τουλάχιστον 10 λεπτά κάθε μέρα, καθόμαστε μαζί του, στο πάτωμα με ένα παιχνίδι και παίζουμε, προσπαθώντας να κρατήσουμε την προσοχή του. Εκείνη την ώρα, τηλεοράσεις, τηλέφωνα ή άλλες συζητήσεις δεν μας αποσπούν.

Πιο συγκεκριμένα:

A. Δεν καταπιέζουμε το παιδί, ξεκινάμε με τα παιχνίδια που του αρέσουν. Έτσι π.χ. αν το παιδί μας βρίσκει χαρά να παίζει με:

1. Παζλ, ενσφηνώματα:

a) να χρησιμοποιούνε διαφορετικά σχήματα και χρώματα

b) να περιγράφουν μια ιστορία με αρχή-μέση –τέλος

c) να έχουν πρόσωπα που εκφράζουν διάφορα συναισθήματα

d) τα ενσφηνώματα να είναι πάνω σε κυλιόμενα σύρματα για να εξασκούμε τη λεπτή κίνηση του παιδιού

e) να κρατάμε εμείς τα κομμάτια στο χέρι μας για να τα ενθαρρύνουμε να μας τα δείχνουν ή να επιλέγουν μεταξύ δυο κομματιών το κατάλληλο, να λένε «θέλω...»

2. κυκλικά, αντικείμενα, σβούρες:

a) να βγάζουν μουσική

b) να αποφεύγουμε να είναι πολλά

3. κύβοι, του αρέσει να τους βάζει στη σειρά: μπορούν να έχουν πάνω τους γράμματα ή αριθμούς γιατί το παιδί με αυτιστική διαταραχή έχει συνήθως ανεπτυγμένη οπτική αντίληψη και μνήμη και μαθαίνει οπτικά

4. κουμπιά και διακόπτες, τηλεόραση, ηλεκτρονικά παιχνίδια:

a) Να βγάζουν μουσική, να μιμούνται ήχους ζώων

b) Να πρέπει να πατήσει μια συγκεκριμένη σειρά κουμπιών για να βγει το ζωάκι κτλ

c) Κλείνουμε την τηλεόραση, κρύβουμε τα DVD και την κλειδώνουμε (καλό και σε εμάς θα κάνει)

d) Δεν του δίνουμε το κινητό μας να παίζει

e) Αποφεύγουμε τα ηλεκτρονικά παιχνίδια

5. Η/Υ:

a.  http://www.autismgames.com.au/

http://www.starfall.com

http://www.sesamestreet.org/games

http://treehousetv.com/

b. παιχνίδια όπου πρέπει να βάλει εικόνες σε λογική σειρά για να βγει μια ιστορία

c. προγράμματα με πρόσωπα και αναγνώριση συναισθημάτων (π.χ. ταυτίζω το κοριτσάκι που γελά με τη λέξη γέλιο ή το άκουσμα του γέλιου κ.λπ.)

d. δραστηριότητες όπου πρέπει να ανοίξει μεταξύ πολλών τετραγώνων δύο ίδια: μπορούν επάνω τους να έχουν πρόσωπα ή επαγγέλματα όχι μόνο ζωάκια ή αριθμούς

e. προγράμματα για ζωγραφική: ζωγραφίζω ανθρωπάκι με μέλη, οικογένεια

6. κουτάλες και κουζινικά:

a) μαγειρέψτε μαζί: έτσι αντιμετωπίζονται και πολλές διαταραχές διατροφής, που έχουν να κάνουν και με το άγχος της μαμάς, όχι αποκλειστικά τον αυτισμό του παιδιού

b) συμβολικό παιχνίδι: ταΐστε κουκλάκια, ζωάκια

c) λεπτή κίνηση: παίξτε με το ζυμάρι

d) αισθητηριακά προβλήματα: να βουτήξει τα χεράκια μέσα σε μπολ με άβραστα όσπρια και να βρει εκεί μέσα κρυμμένα μικρά παιχνίδια, να διακρίνει μεγέθη και χρώματα, να γλύψει τα δακτυλάκια και τα χειλάκια όταν λερωθεί

e) περνά κορδόνι μέσα από πολύχρωμα ζυμαρικά

7. pretend play: δήθεν είμαστε στο εστιατόριο, δήθεν στο σουπερμάρκετ, δήθεν κάνουμε πάρτι γενεθλίων, πικ νικ

8. εμμονή με κάτι, π.χ. δεινόσαυροι, ψάρια, σκυλάκια:

a) βιβλία με τα ζώα αυτά σε ιστορία που τη διαβάζουμε μαζί και του κάνουμε ερωτήσεις για το τι θα γίνει παρακάτω ή πώς ένιωσε το ζωάκι και γιατί κτλ

b) τραγουδάκια για τα ζώα αυτά, με νεύματα

c) μαθαίνουμε να διαβάζουμε (βιβλία με την εικόνα και από κάτω τη λέξη), να μετράμε (πόσα σκυλάκια βλέπεις), να ζωγραφίζουμε (έλα να φτιάξουμε μαζί την ουρά του δεινόσαυρου)

d) φτιάχνουμε δαχτυλοκουκλάκια με τα αγαπημένα ζωάκια και παίζουμε ιστορία-παιχνίδι ρόλων

9. εμμονή με τις βρύσες και το σαπούνι:

a) παίζουμε με παιχνίδια που βγάζουν φούσκες προσπαθώντας να ενισχύσουμε τη βλεμματική επαφή του/της μαζί μας

b) καθώς παίζουμε με το νερό μπροστά στον καθρέφτη του μπάνιου ή μέσα στη μπανιέρα, μαθαίνουμε μάτια, μύτη, στόμα, αυτιά

Β. υπάρχουν όμως και παιχνίδια που αρχικά δεν δείχνουν να τον ενδιαφέρουν

και για τα οποία πρέπει εμείς να προσπαθήσουμε, όπως:

10.playmobil: εξαίρετη ιδέα για συμβολικό παιχνίδι, προσέξετε τα μικρά μέρη όταν το παιδί είναι κάτω των τριών ή έχει τη συνήθεια να τα βάζει στο στόμα

11. παιχνίδι με τη μπάλα για να ενισχύσουμε και την οπτική επαφή με τον συμπαίκτη, παιχνίδι προσποίησης (πετά σαν αεροπλάνο, πηδά σαν καγκουρό κτλ), κρυφτό, κυνηγητό, παιχνίδι στην παιδική χαρά, κολύμπι

12. μουσική, χορός

Όλα τα παραπάνω αποτελούν κάποιες πρακτικές ιδέες για τους γονείς.

Οι γονείς ξέρουν πως το κάθε παιδί με αυτισμό είναι διαφορετικό και πως τα παραπάνω δεν μπορούν όλα να εφαρμοστούν στο παιδί τους.

Γνωρίζουν επίσης ότι δεν υποκαθιστούν με κανένα τρόπο τα προγράμματα εξατομικευμένης παρέμβασης ή το σχολικό πλαίσιο του παιδιού.

ΠηΓή: http://www.familylife.gr